Tabliczka nad głową i ślady gwoździ na rękach – Jana 20:25

Czy napis „Król Żydów” wyklucza pojedynczy pal?

Kolejnym rzekomym dowodem mającym uzasadniać, że Chrystus nie mógł zostać przybity do pojedynczego pala egzekucyjnego z wyciągniętymi w górę rękami, jest umieszczenie tabliczki z napisem: „Król Żydów” nad jego głową (jak podaje Biblia).

Według tej argumentacji, w przypadku pala:

• nie byłoby miejsca na umieszczenie tabliczki nad głową,
• a sam napis znajdowałby się raczej nad rękami, a nie nad głową.

Krzyż miałby w tym przypadku pasować lepiej pod względem konstrukcji i rozmieszczenia elementów egzekucji.

Czy to rzeczywiście wyklucza możliwość, że Jezus był przybity do prostego, pionowego pala, a nie do tradycyjnego krzyża z poprzeczką?

To pytanie pozostaje otwarte i zależne od interpretacji zarówno przekazów biblijnych, jak i możliwych technik egzekucji używanych w I wieku.

Położenie tabliczki (titulus) według Ewangelii

W relacjach ewangelicznych pojawiają się różne określenia położenia tabliczki z zarzutem wobec Jezusa:

• „nad głową” – Mateusza 27:37
• „u góry” – Marka 15:26 (przekład PNS)
• „nad nim” – Łukasza 23:38
• „na palu męki” (gr. stauros) – Jana 19:19

To razem tworzy opis przestrzenny, sugerujący miejsce nad ciałem Jezusa.

Co oznacza „u góry” i „nad nim”?

• Czy „u góry” oznacza wyłącznie „nad głową”?
• Czy może też znaczyć „nad wyciągniętymi rękami”?
• Czy „nad nim” nie może oznaczać całej długości ciała – od stóp po ręce?

Zatem sformułowania:

• „na palu”
• „u góry”
• „nad nim”
• „nad głową”

mogą się logicznie uzupełniać – niekoniecznie wskazując konkretny kształt narzędzia egzekucji. Tabliczka i tak byłaby umieszczona „u góry” i „nad nim”, co w naturalny sposób odnosi się również do „nad głową”.

Ślady gwoździ i słowa Tomasza

W Jana 20:25 Tomasz mówi:

„Jeśli nie zobaczę na jego rękach śladu gwoździ i nie włożę swego palca w ślad gwoździ (…), na pewno nie uwierzę.”

Ten fragment mówi o efekcie przebicia, ale nie precyzuje:

• jak ułożono ręce Jezusa
• ile gwoździ użyto
• czy ręce były rozciągnięte na boki czy w górę
• Biblia nie podaje dokładnych informacji o sposobie przybicia.
• Ten fragment nie może być dowodem na tradycyjne ukrzyżowanie.

Odkrycie Johanana i jego znaczenie

Warto przypomnieć o odkryciu szczątków Johanana, ukrzyżowanego Żyda z I wieku, jego stopa była przebita gwoździem wbitym z boku.

To pokazuje, że praktyki egzekucyjne były różnorodne.

• Ręce Jezusa mogły być przybite z boku kilkoma gwoździami.
• Było to zgodne z użyciem prostego pala (stauros).

Tomasz mówi o „śladach gwoździ” (liczba mnoga), ale nie precyzuje miejsca.

• Możliwe: osobny gwóźdź w każdy nadgarstek
• Lub: liczba mnoga odnosi się do rąk i nóg

Pal + rozciągnięte ręce + dwa gwoździe = możliwa konfiguracja

Scenariusz:

• Ręce wyciągnięte w górę pod kątem, np. w kształcie litery Y
• Każda ręka przybita osobno
• Tabliczka mogła znajdować się nad głową, na szczycie pala
• Taka pozycja nie wymagała poprzeczki
• Gwoździe mogły być wbite w dłonie lub nadgarstki

Biblia nie podaje: liczby gwoździ i pozycji ciała. Dlatego nie można na tej podstawie wykluczyć użycia pala.

Wniosek końcowy

Twierdzenie, że Jezus zmarł na prostym palu z rękami rozciągniętymi w górę, a tabliczka znajdowała się nad jego głową, jest:

• zgodne z tekstem biblijnym
• zgodne z greckim słownictwem
• możliwe technicznie i logicznie
• niepodważone przez archeologię

                                                                       

Porównanie opisów napisu nad Jezusem – grecki oryginał i przekłady

                         

Użyte przekłady i źródła

• Grecki tekst (Westcott & Hort) – jedno z najważniejszych krytycznych wydań Nowego Testamentu w języku greckim (XIX w.); często stosowane w analizach tekstu źródłowego.
• Grecko-polski Nowy Testament (Vocatio) – wydanie interlinearne opracowane przez Remigiusza Popowskiego i Michała Wojciechowskiego; zawiera dosłowne tłumaczenie greckich słów na język polski, wraz z kodami gramatycznymi i strukturą składniową.
• Diaglott Wilsona – grecko-angielski międzywierszowy przekład autorstwa Benjamina Wilsona (XIX w.); zawiera tekst grecki po lewej stronie i dosłowne angielskie tłumaczenie po prawej.
• Biblia Tysiąclecia (BT) – uznawany za główny przekład katolicki na język polski; powszechnie używany w liturgii i nauczaniu Kościoła.
• Przekład Nowego Świata (PNŚ) – przekład dokonany przez Świadków Jehowy; znany z konsekwentnego oddawania kluczowych terminów greckich, m.in. stauros jako „pal męki”.

Najważniejsze wydania krytyczne greckiego Nowego Testamentu są zasadniczo zgodne w tych czterech wersetach: Mateusza 27:37, Marka 15:26, Łukasza 23:38 i Jana 19:19. Oto jak to wygląda:

Zgodność wydań greckich w kluczowych wersetach

Co to oznacza?

• Nie ma istotnych różnic tekstowych między WH, NA28 i UBS5 w tych fragmentach.
• Różnice w tłumaczeniach wynikają nie z różnic w greckim tekście, ale z interpretacji przestrzennych słów takich jak:
  • ἐπάνω (nad)
  • ἐπ’ αὐτῷ (nad nim)
  • ἐπὶ τοῦ σταυροῦ (na palu/krzyżu)
  • ἐπιγεγραμμένη (napisana na czymś / u góry)

Mateusza 27:37

                                                                      

Marka 15:26

                             

 

Greckie słowo ἐπιγεγραμμένη (epigegramménē) pochodzi od czasownika epigraphō (ἐπιγράφω), który dosłownie oznacza „napisać na czymś” lub „umieścić napis nad czymś”. Przedrostek ἐπι- (epi) może wskazywać zarówno kontakt z powierzchnią (czyli „na”), jak i położenie nad czymś. Dlatego jego znaczenie jest przestrzennie elastyczne.

W kontekście Marka 15:26, PNŚ oddaje to jako „u góry”, co:

• brzmi neutralnie przestrzennie – nie narzuca konkretnego punktu (głowa, ręce, bok),
• odzwierciedla grecki oryginał, nie przesądzając konstrukcji narzędzia egzekucji (pal vs. krzyż),
• zachowuje zgodność z innymi Ewangeliami, które mówią o napisie „nad głową” lub „nad nim”.

To tłumaczenie jest zatem językowo i kontekstowo uzasadnione, a jednocześnie unika dopowiadania rzeczy, których tekst grecki nie precyzuje.

 

 

Mateusza 27:37
                                                             

                   

 

Jana 19:19         

                                                                                 
          

 

Niewykluczone, że mogło to wyglądać to wyglądać np. tak jak na poniższej ilustracji zważywszy dodatkowo na odkryty przypadek niejakiego Johanana, któremu przybito stopę gwoździem z boku.

 W Strażnicy z  1987/23 ss. 26-28 można o tym przeczytać:

„WYKOPALISKA dowodzą, że skazaniec na krzyżu był przekrzywiony”. Czy widziałeś, czytelniku, taki nagłówek w którejś z gazet ze stycznia 1971 roku? Bardzo to prawdopodobne, wtedy bowiem ukazało się sporo artykułów komentujących nowe „dowody” w sprawie śmierci na krzyżu.

Artykuł pod powyższym tytułem rozpoczynał się słowami: „Jerozolima, 3 stycznia (Reuter). — Archeolodzy izraelscy odkryli pierwszy dowód rzeczowy aktu ukrzyżowania i na jego podstawie oświadczyli dzisiaj, że być może Jezus Chrystus poniósł śmierć w innej pozycji niż to widać na tradycyjnym krzyżu”.

Czy owo znalezisko rzeczywiście wyjawiło, w jaki sposób Żydom za dni Jezusa zadawano śmierć na krzyżu lub palu? Co archeolodzy ustalili, jeśli chodzi o pozycję ciała ofiary? Czy miało to jakiś związek ze śmiercią Jezusa? Zainteresuje cię też zapewne, czy ten dowód można uznać za przekonujący.

GWÓŹDŹ W PIĘTACH

Jeszcze w roku 1968 przypadkowo odkryto w pobliżu Jerozolimy groty, służące niegdyś za grobowce. Wewnątrz nich, pośród odgrzebanych szczątków, znaleziono coś chyba niezwykłego — kości stopy przebite zardzewiałym gwoździem. Poddał je badaniu doktor Nico Haas, anatom i antropolog z wydziału medycznego Uniwersytetu Hebrajskiego (Hadassah Medical School). W renomowanym periodyku Israel Exploration Journal (1970, tom 20, strony 38-59) opublikowano wnioski, do których doszedł, a które doprowadziły do pojawienia się w gazetach sensacyjnych artykułów. Jakie to były wnioski?

Haas oświadczył, że znalezione kości są z całą pewnością szczątkami mężczyzny straconego na krzyżu w I wieku naszej ery. Uznał on, co szczególnie ważne, iż obie stopy ofiary były przybite razem do prosto ustawionego pala, ale gwóźdź zgiął się na końcu, gdy trafił na sęk. Po śmierci tego żydowskiego skazańca krewni mieli trudności z wyjęciem gwoździa; dlatego pozostawili go w stopach i tak już urządzili mu pogrzeb. Wyszedłszy z założenia, że jeden gwóźdź przebił obie pięty i że kości nóg były prawdopodobnie zgięte pod pewnym kątem, dr Haas ogłosił, iż ofiara być może poniosła śmierć w pozycji przedstawionej poniżej. (Jego zdaniem zadraśnięcie widoczne na kości przedramienia przemawia za tym, że ręce były przybite do poprzecznej belki). Być może widziałeś taki rysunek w jakimś czasopiśmie. Wnioski dotyczące zarazem sposobu, w jaki uśmiercono Jezusa, poruszyły wielu czytelników.
Warto jednak znowu postawić pytanie: Czy wspomniany dowód jest przekonujący i czy rzeczywiście wskazuje na to, jak zadano śmierć Jezusowi?

PONOWNE OGLĘDZINY

W następnych latach niektórzy znani uczeni, tacy jak profesor Yigal Yadin, zaczęli podawać w wątpliwość wnioski, do jakich doszedł Haas. W rezultacie na łamach Israel Exploration Journal (1985, tom 35, strony 22-27) opublikowano artykuł pt. „Nowa ocena”, którego autorami byli antropolog Joseph Zias (Izraelski Urząd do Spraw Starożytności i Muzeów) oraz Eliezer Sekeles (Uniwersytet Hebrajski — Hadassah Medical School). Ponownie przebadali oni ów pierwszy dowód: zdjęcia, szkice oraz rentgenogramy znalezionych wtedy kości. Może zaskoczy cię to, co przy tej okazji ustalono:

Gwóźdź był krótszy, niż to stwierdził Haas, nie mógł więc przebić obu pięt i utkwić w drewnie. Kawałki kości zostały błędnie zidentyfikowane. Nie było żadnej kości drugiej stopy; gwóźdź przebił tylko jedną piętę. Niektóre fragmenty kości w ogóle pochodziły od kogo innego. Zadrapanie na kości ręki „nie stanowiło przekonującego dowodu” przybicia do poprzecznej belki. ‛W gruncie rzeczy dwa podobne znaki zauważono na kości nogi; żaden z nich nie był związany z ukrzyżowaniem’.

Do jakich konkluzji doprowadziły te powtórne badania? „Kiedy się uwzględni nowe dane, staje się rzeczą jasną, że zarówno wstępna, jak i końcowa rekonstrukcja sposobu ukrzyżowania [dokonana przez Haasa] jest ze względów technicznych i anatomicznych nie do przyjęcia (…). Nie znaleźliśmy żadnego szczątka kości lewej stopy i obliczyliśmy, że gwoździem tym można było przybić tylko jedną piętę (…). Brak śladów obrażeń na kościach przedramienia i śródręcza przemawia chyba za tym, że ręce skazańca były przywiązane, a nie przybite”. Zamieszczamy tu rycinę przedstawiającą pozycję, w jakiej — zdaniem J. Ziasa i E. Sekelesa — poniósł śmierć ten skazaniec.

Co ustalono na podstawie odkrycia Johanana?

• Gwóźdź przebił jedną piętę z boku, a nie od tyłu, co sugeruje, że:
  • stopy nie były ułożone jedna na drugiej,
  • mogły być przybite osobno do boków pala lub krzyża,
  • ukrzyżowany mógł mieć nogi zgięte i skręcone na bok, co było nietypowe w stosunku do ikonograficznych przedstawień.
• Gwóźdź był zgięty na końcu — prawdopodobnie dlatego, że trafił na sęk w drewnie:
  • uniemożliwiło to jego wyjęcie po śmierci,
  • dlatego ciało Johanana zostało pochowane z gwoździem w stopie,
  • co czyni to znalezisko unikalnym — w innych przypadkach gwoździe były usuwane i używane ponownie.
• Kość piętowa (calcaneus) była przebita na wylot, a wokół niej zachowały się fragmenty drewna i resztki sandała.
• To jedyny znany przypadek, w którym zachował się fizyczny, niepodważalny dowód ukrzyżowania z czasów rzymskich (I wiek n.e.).
• Szczątki należały do młodego mężczyzny (ok. 24–28 lat), zidentyfikowanego jako Johanan ben Ha’galgol.
• Badania wykazały także:
  • brak śladów przybicia rąk — możliwe, że były przywiązane,
  • kości przedramienia nosiły ślady urazu, co może sugerować próbę przybicia lub walki,
  • kości nóg były zgięte, co potwierdza nietypową pozycję ciała podczas egzekucji.

To znalezisko nie tylko potwierdza, że ukrzyżowanie było rzeczywistą praktyką egzekucyjną, ale też pokazuje, że sposoby jego wykonania były zróżnicowane — co ma ogromne znaczenie dla interpretacji biblijnych opisów śmierci Jezusa.

JAK STRACONO JEZUSA?

Czy wszystko to wyjaśnia, w jaki sposób odebrano życie Jezusowi? Bynajmniej! Jak to już omówiono na stronie 22, Jezusowi zadano śmierć najprawdopodobniej na prostym palu, bez żadnej poprzecznej belki. Obecnie nikt nie może powiedzieć z całą pewnością nawet tego, ilu gwoździ użyto do tego celu. W dziele pt. The International Standard Bible Encyclopedia (1979, tom 1, strona 826) podano: „Dokładna liczba gwoździ (…) często bywała tematem poważnych rozważań. Na najdawniejszych malowidłach ze sceną ukrzyżowania widać stopy Jezusa przybite oddzielnie, natomiast na późniejszych są one skrzyżowane i przybite do podpórki jednym gwoździem”.

Wiemy na pewno, że ręce lub ramiona Jezusa nie były tylko przywiązane; Tomasz powiedział później: 

Jeśli nie ujrzę na rękach jego znaku gwoździ (…)” (Jana 20:25, Biblia warszawska).

Mogło to znaczyć, że przez każdą rękę przeszedł oddzielny gwóźdź; liczba mnoga („gwoździe”) może też jednak nawiązywać do znaków po gwoździach na jego ‛rękach i nogach’ (zob. Łuk. 24:39, Bw). Trudno powiedzieć ściśle, gdzie one były wbite, ale na pewno wchodziły w grę ręce. Sprawozdanie biblijne po prostu nie podaje bliższych szczegółów, nie jest to zresztą konieczne. A skoro uczeni, którzy osobiście badali kości znalezione w pobliżu Jerozolimy w 1968 roku, nie są pewni, w jakiej pozycji poniósł śmierć tamten skazaniec, to niewątpliwie nie można też na tej podstawie nic powiedzieć o pozycji, w jakiej zmarł Jezus.

Zatem jesteśmy świadomi tego, że zamieszczane w naszej literaturze ilustracje przedstawiające śmierć Jezusa, jak na przykład ta ze strony 23, stanowią tylko rozsądnie umotywowane ujęcia artystyczne tej sceny, nie mają natomiast na celu rozstrzygania szczegółów anatomicznych. Rysunki takie nie muszą odzwierciedlać zmieniających się i sprzecznych poglądów naukowców, wolne są jednak od powiązań z symbolami religijnymi, wywodzącymi się ze starożytnego pogaństwa.