Niektórzy zarzucają Świadkom Jehowy, że dodali oni słówko pomocnicze „inne” do tłumaczonego tekstu Pism Greckich, którego jednak brak w oryginałach. A to po to, by nie przypisać bezwzględnej roli stwórczej Panu Jezusowi, który przez co niby miałby stać się jedynym Stwórcą i Bogiem Wszechmocnym. Ale taką interpolację wymusza po prostu bezpośredni kontekst tego wersetu oraz inne zbieżne oświadczenia z PŚ na ten sam temat.
Tak to wygląda w naszym międzywierszowym przekładzie Kingdom Interlinear Translation (KIT), gdzie w lewej szpalcie widnieje dosłowne tłumaczenie greckiego NT, a w prawej już parafraza zgodna tekstem Przekładu Nowego Świata (PNŚ).
A tak w katolickim greckim NT
Na początek trzeba koniecznie zaznaczyć, iż Komitet PNŚ gdy dodaje w tłumaczeniu do tekstu jakieś słowa, których nie ma w oryginale greckim, to na pewno nie po to by coś ukryć i sprowadzić czytelnika na manowce. Jest to całkiem jawne i można to sprawdzić, choćby w lewej szpalcie w KIT.
Tego typu wstawki jak np. „wszystko [inne]” z (Kol 1:15, 16) czynią także w innych miejscach, wszystkie inne przekłady Biblii, ponieważ jest to w niektórych przypadkach wręcz niezbędne by poprawnie zrozumieć sens tekstu pierwotnego.
Dla przykładu 1 rozdział listu ap. Pawła do Kolosan zawiera w oryginalnej Grece tylko 551 słów, podczas gdy Biblia Króla Jakuba ma ich już 656 , The New International Version 673, Przekład Nowego Świata 766, a Thee Good News Bible (Today’s English Version) aż 797. Nie ma w tym nic nadzwyczajnego, żadna nowość, w każdym przekładzie znajdują się jakieś wstawki i PNŚ nie jest też tutaj pod tym względem jakimś wyjątkiem.
Problem bardziej w tym, by wiedzieć kiedy taka parafraza jest zasadna. Ponadto tłumacze PNŚ akurat takie właśnie wersety ujmują najczęściej w nawias kwadratowy, by każdy mógł sam się przekonać skąd coś takiego się bierze. I świadczy to tylko o ich uczciwości i prawdomówności, a nie zakłamaniu. Np. omawiany fragment w dosłownym tłumaczeniu z greki w Międzywierszowym Przekładzie Królestwa (KIT) takiego zwrotu „inne” już nie zawiera, co jest ściśle zgodne z oryginałem, gdyż ma to być przekład z założenia dosłowny. Natomiast Przekład Nowego Świata jak sama jego nazwa wskazuje, to już przekład Biblii Greckiej i służy do innych celów, mianowicie by oddać poprawnie, w miarę też dosłownie, ale przede wszystkim zrozumiale myśli oryginału w naszym języku ojczystym używanym w XXI wne. Te wszystkie 3 rzeczy tzn. dosłowność, wierność i czytelność nie zawsze jest łatwo ze sobą pogodzić, a tak ostatecznie uczynić należy jeśli ma być to prawdziwy przekaz myśli z jednej kultury do drugiej.
Dlatego słusznie PNŚ ujmuje to słówko pomocnicze [other=inne] w klamry:
Zatem nic nie sfałszowaliśmy w dosłownym przekładzie interlinearnym z gr. na ang. i wszędzie tam gdzie występuje gr. wyr. (panta -forma od pas=wszystko) w „suchym”oryginalnym tekście oddano na: „wszystko”, natomiast już w „luźnym” tłumaczeniu (jednak też nie jest to już zaraz jakaś nie wiadomo jak daleko posunięta parafraza) przetłumaczono to różnie, ale tak by sens zdania został zachowany i by wiadomo było o co chodzi. Dlatego ujęto wyraz „inne” w w nawias kwadratowy.
Gdyby chcieć się czepiać w tej chwili tutaj PNŚ co do niektórych miejsc, gdzie kontekst lub dany wyraz zezwala na jakąś interpolację i różne tłumaczenia to wówczas trzeba by się czepić wszystkich [innych] 😉 bowiem robią dokładnie to samo.
Tłumaczenie Biblii nie polega na zastąpieniu jakimś jednym rodzimym odpowiednikiem wyrazu hebrajskiego czy greckiego dosłownie w każdym miejscu, gdyż jest to zwyczajnie bez sensu, ponieważ tekst przez to staje się za bardzo zbity i mało czytelny.
Jeżeli by chcieć dosłownie oddać ten wers jak np. czyni to BW:
„ponieważ w nim zostało stworzone wszystko, (…) wszystko przez niego i dla niego zostało stworzone”,
wówczas Jezus mógłby zostać mylnie utożsamiony z samym Bogiem i Stwórcą wszystkiego za wyjątkiem siebie oczywiście, co jednak nie jest zgodne z prawdą, gdyż z kontekstu tego fragmentu jednoznacznie wynika, iż jest on co najwyżej „obrazem Boga”, lecz nie Nim samym oraz „pierworodnym wszelkiego stworzenia”, a nie jego Stwórcą (1:15,16). Zatem w świetle tego Jezus jest pierwszym stworzeniem Bożym, „aby mógł stać się pierwszym we wszystkim (18), spośród wszystkich [innych] rzeczy czy to w niebie czy na ziemi.”
Tak przedstawiony ten fragment jak proponuje to BT i BW, nie odda właściwie myśli oryginału, gdzie „wszystko” można by wtedy zrozumieć w bezwzględnym sensie, co będzie oczywistym nonsensem, akurat w tym miejscu jak też zresztą w innych temu podobnych. I tu nie chodzi o to żeby zdegradować Syna Bożego do roli stworzenia, ale takie tłumaczenie determinuje po prostu kontekst tego zdania.
Podobnie niepoprawnie można by odczytać w sensie bezwzględnym owo „wszystko” użyte w Hebr. 2:8, gdyby brać pod uwagę tylko ten jeden odosobniony werset wyrwany z całości tego zagadnienia:
„Wszystko podporządkowałeś pod jego stopy”. A podporządkowując mu wszystko, Bóg nie pozostawił niczego, co nie byłoby mu podporządkowane”.
Czy rzeczywiście bezwzględnie wszystko będzie podporządkowane Jezusowi? Na szczęście Paweł wyjaśnił o co w tym wszystkim chodzi w 1 Kor 15:27-28 czym wykazał, że dokładnie właśnie tak samo rozumiał to w odniesieniu do Jezusa jak w przypadku Kol 1;16. używając tego samego wyrażenia gr. panta=wszystko, mianowicie gdy pisze:
„Albowiem Bóg podporządkował wszystko pod jego stopy. Ale gdy mówi, wszystko zostało podporządkowane, jest oczywiste, że z wyjątkiem tego [tj. Boga], który mu wszystko podporządkował” 1 Kor 15:27-29
Dlaczego z wyjątkiem Boga? Dlatego że Jezus nie jest ani Bogiem Wszechmocnym, ani też nigdy nie będzie Mu równy, będzie za to mu na zawsze chętnie podporządkowany.
Z tego więc względu użyte tutaj jak też w Kol 1:15-17 przez Pawła słowo „panta”=”wszystko” ma względny charakter aniżeli bezwzględny.
Pomocą w uświadomieniu sobie akurat dokładnie takiego znaczenia gr. ‚panta’ jest frag. z Hbr 1:1-3 (przy okazji rozjaśni się zwrot ‚za pośrednictwem’ z Kol 1:16):
‚Bóg, który dawno temu przy wielu okazjach i wieloma sposobami przemawiał do naszych praojców za pośrednictwem proroków, 2 przy końcu tych dni przemówił do nas za pośrednictwem Syna, którego ustanowił dziedzicem wszystkiego i przez którego uczynił systemy rzeczy. 3 On jest odbiciem chwały Boga i dokładnym wyobrażeniem samej jego istoty’. – Hbr 1:1-3 PNŚ
Kto tutaj jest Stwórcą? Bóg czy Jezus? Oczywiście Bóg jako Stwórca, gdyż to Jego tak określa PŚ. A ponieważ Bóg jako główny sprawca wszystkiego ‚od którego jest wszystko’ 1 Kor 8:6, posłużył się do tego celu swoim Synem ‚przez’ czy ‚za pośrednictwem którego uczynił systemy rzeczy’, to jest on co jedynie narzędziem w ręku Boga Stwórcy. Niemniej Jezus jest również w jakiejś mierze „mistrzowskim wykonawcą albo podwykonawacą, no tak by wynikało z tego. Tak jak prorocy przez których Bóg przemawiał nie byli z samej racji tylko takiego przemawiania w Jego imieniu Bogami, tak też Syn nie był Stwórcą i Ojcem gdy w Jego imieniu świadczył oraz stwarzał systemy rzeczy. Proste jak drut, co tutaj jest do niezrozumienia, na prawdę trzeba dużo złej woli, żeby odczytać ten tekst pod innym kątem.
Ciekawe dlaczego np. ks. biskup Kazimierz Romaniuk w swoim przekładzie Biblii owo ‚panta’ nie zawahał się przetłumaczyć w Łukasza 13:2 jako: ‚wszyscy pozostali’. Podobnie zresztą oddaje to BW: ‚wszyscy inni’, a także w inne miejscach tj. Łuk 21:29, BW, Romaniuk, Kowalski nawet, oraz Filipian 2:21.
W wersjach innojęzycznych wygląda to podobnie.
Takie przekłady jak: King James Version, New International Version, NKJV, Todays English Version/GNB, Beck, etc.) bez skrępowania dodają pomocnicze słówko ‚inne’ do wyrazu ‚wszystko’ w Dziejach 5:29. Czy tutaj też się pomylili jak PNŚ? No nie, czytają po prostu tekst i logicznie go tłumaczą ze zrozumieniem by czytelnik się połapał co się dzieje.
Proces tłumaczenia z jednego języka na drugi to coś o wiele więcej niż po prostu zastąpienie jakiegoś słowa w języku źródłowym odpowiadającym mu w języku docelowym.
Najczęściej, tłumacze są zobowiązani do korzystania z więcej niż jednego słowa w języku angielskim, aby dać pełny obraz tego, co zostało powiedziane w tekście greckim Biblii.
Słusznie zauważa to i doskonale zdaje sobie z tego sprawę pewien podręcznik szkoleniowy dla tłumaczy tekstów biblijnych: In Other Words A Coursebook on Translation, by Mona Baker, pub. Routledge 1992.
„Niektóre elementy by uzyskać poprawny efekt zrozumienia, które są reprezentowane przez kilka ortograficznych słów w jednym języku, powiedzmy angielskim, mogą być wyrażone przez jeden wyraz ortograficzny wyrazu drugiego, i odwrotnie …. Nie zawsze jakiś jeden wyraz w obrębie różnych języków da się oddać poprawnie tylko jednym słowem ortograficznym czy elementem, odpowiadającym mu w innym języku, czyli niejako jeden do jednego. „
Tekst Biblii NT spisany w tzw. Grece koine posiada różne słowa, które można przetłumaczyć na polskie „inne” takie jak np. allos, heteros, loipos. Stąd często nie występujący w oryginale termin „inne” jest stosowany domyślnie i co determinuje struktura logiczna zdania.
Dlatego w F. Blass and A. Debrunner, A Greek Grammar of the New Testament and Other Early Christian Literature (Chicago: University of Chicago Press, 1961, section.480, p. 254. Trans. by R. W. Funk), możemy przeczytać:
„Opuszczenie frazy ‚inne’, ‚jakkolwiek’, ‚jednak’ jest dla Greki specyficzne.”
Innymi słowy mówiąc, greckie wyrażenie „inne” nierzadko w tekście greckim jest „dorozumiane”, niejako w zamyśle choć faktycznie go tam nie ma. Dzieje się tak nie tylko w greckim, ale też np. angielskim, gdzie słówko to można niekiedy pominąć w trakcie tłumaczenia o ile występuje małe prawdopodobieństwo nieporozumienia w poprawnym odczycie pierwotnej myśli tłumaczonego tekstu. Dla przykładu zwróć; uwagę jak uczyniono to w 2 przekładach angielskich tj. King James Version (teskt czerwony) i The New International Version (niebieski) w kilku fragmentach z Dziejów Apostolskich.
Jak widać oczywistym jest że w tych przypadkach nie występuje tutaj w tekście oryginalnym słowo „inne”, ale zakłada się że być powinno. Dosłowne tłumaczenie tego wersetu z Greki „Piotr i apostołowie” nie oznacza przecież że Piotr nie był apostołem. Podobnie jak Kajfasz był arcykapłanem a Paweł i Sylas byli więźniami. Zatem NIV całkiem prawidłowo dodało w tym miejscu wyraz „inne” chociaż w j. greckim go tam nie ma. KJV zdecydowało się je dodać tylko w Dz 5:29, by w dwóch pozostałych miejscach zdać się na inteligencję czytelnika żeby sobie sam w domyśle przy czytaniu tekstu je zastosował.
Pominięcie pojęcia „inne” jeszcze lepiej widać w zastosowaniu powszechnego gr. „panta” = „wszystko”. Można to wyraźnie zauważyć przez porównanie kilku wersetów z New International Version gdzie forma gr. pas jest przetłumaczona już nie tylko na dosłowne „wszystko” lecz właśnie na „wszystko inne”, ponieważ naturalnie takie jego tłumaczenie w tych miejscach implikuje kontekst.
gdzie ang. „all others=wszyscy/wszystko inne”.
We wszystkich tych miejscach w przekładzie NIV użyto dodatkowych zwrotów takich jak „inni” lub „inne”, w celu lepszego sprecyzowania sensu zdania.
Dlatego Rolf Furuli wyjaśnia w swej książce „The Role of Theology and Bias in Bible Translation (R. Furuli; 1999) pages 260-1”, że nie jest to wcale jakieś przypadkowe:
„Zastosowanie w PNŚ określenia „wszystkie inne” cztery razy w Kolosan 1 nie może być postrzegane jako stronniczość i nie jest to nawet interpolacja, bowiem z samego Kol 1:15 wynika, że Jezus Chrystus jest częścią stworzenia, które następnie wiąże się ze słowem „Pozostałe/Inne” w dalszych czterech miejscach tego wersetu.”
W związku z tym że Jezusa Chrystusa nazwano „pierworodnym wszelkiego stworzenia” PNŚ ma mocne podstawy żeby słusznie użyć w tym przypadku pomocnicze wyrażenie „wszystko inne”. Prawdą też jest iż niektórzy tłumaczą to nieco inaczej tzn. „pierworodnym ponad wszelkim stworzeniem”, co ma niby zasugerować że Pan Jezus nie jest stworzeniem, ale jest jakby ponad wszystkimi innymi rzeczami przez siebie stworzonymi. Jednak taka translacja w świetle całego kontekstu 1 rozdz. listu do Kolosan jest nieuzasadniona. Występujący tutaj gr. prototos=pierworodny może niekiedy w sensie metaforycznym odnosić się do supremacji lub władzy, i nawet jeśli przyjąć takie mocno wątpliwe znaczenie tego słowa to i tak nie wyklucza to Jezusa spośród innych stworzeń. Jest po prostu nadal ponad wszelkim stworzeniem z racji ważności i rangi a także pierwszeństwa i co do czasu w sensie początku, gdyż takie jest zasadnicze rozumienie tego słowa, nie tylko w tym fragmencie ale w całej Biblii Greckiej kiedy użyto go w niej 9 razy.
Przed pojawieniem się wyrazu „pierworodny” w Kolosan 1:15 który występuje w PS ponad 30 razy i w każdym wypadku, kiedy odnosi się do żywych stworzeń, zawsze ma to samo podstawowe i jedyne znaczenie, mianowicie że pierworodny należy do jakiejś grupy.
- Pierworodny Izraela to jeden z synów Izraela
- Pierworodny faraona to ktoś z rodziny faraona
- Pierworodne ze zwierząt są zwierzętami
- Pierworodny syn Jezus z Marii i Józefa jest ich synem
- Pierworodny pośród wielu swoich braci Jezus jest ich bratem podbnie jak oni
- Pierworodny z umarłych także zalicza się do tej grupy będących kiedyś martwymi
- Pierworodny wszelkiego stworzenia jest również stworzeniem
I nie ważne przy tym czy są najlepszego czy pośledniejszego rzędu bo zawsze bądź co bądź jednak stworzeniami. Z tego wynika, że jest on istotą stworzoną należącą do tego co stworzył Bóg.
Terminy „pierworodny wszelkiego stworzenia” i „początek stworzenia” (Kol 1:15 i Obj 3:14) zostaną jeszcze szczegółowo omówione w osobnym wątku.
W świetle tego prof. Jason Beduhn w swoim Truth in Translation – Accuracy and Bias in English Translations of the New Testament, Jason Beduhn, 2003, page 85, dochodzi zatem całkiem słusznie do wniosku:
„Czy wynika z tego że Chrystus stworzył siebie (w. 16)? Że Chrystus jest przed Bogiem i że Bóg zaczął istnieć poprzez Chrystusa (w. 17)? Że Chrystus też jest Bogiem (w. 20)? Kiedy zakwestionuje się słowo „inne” w tym tekście widzimy wyraźnie jak absurdalny jest to zarzut. Daltego NW [PNŚ] dodał je do tekstu po prostu całkiem naturalnie”
Jeżeli chodzi o gr. zwrot „en auto” = „w nim” lub „przez niego” albo „za jego pośrednictwem” gdzie zastosował je tutaj w 16 w. ap. Paweł,
οτι εν αυτω εκτισθη τα παντα [en auto ektisthe ta panta] εν τοις ουρανοις και επι της γης τα ορατα και τα αορατα ειτε θρονοι ειτε κυριοτητες ειτε αρχαι ειτε εξουσιαι τα παντα δι αυτου και εις αυτον εκτισται [ta panta di autou kai eis auton ektistai]
to jak widać użył dwóch greckich przyimków „en auto=w nim” i „di autou” = „przez niego”, gdzie „en” oznacza dosłownie „w”, podczas gdy „di” jest skróconą formą od „dia” i znaczy tyle co „przez”. Stąd PNŚ oddaje to w podobny sposób i zupełnie zgodnie z myślą oryginału.
„bo za jego pośrednictwem [en auto] zostało stworzone wszystko inne w niebiosach i na ziemi, co widzialne i co niewidzialne Czy to trony, czy zwierzchnictwa, czy rządy, czy władze. Wszystko inne zostało stworzone poprzez niego i dla niego [di autou].” Kol 1:16 PNŚ.
Co ciekawe niemal identycznie jak zacytowany wyżej PNŚ postąpili tłumacze NIV przekładając oba miejsca (en auto i dia autou) na „przez niego”.
„For by him all things were created: things in heaven and on earth, visible and invisible, whether thrones or powers or rulers or authorities; all things were created by him and for him.” Kol 1:16 NIV.
Jednak już w nowszej edycji z 2011 roku, pierwsze „en auto” zmieniono na „w nim”:
New International Version (©2011)
For in him all things were created: things in heaven and on earth, visible and invisible, whether thrones or powers or rulers or authorities; all things have been created through him and for him. NIV
Ale też i cała reszta innych przekładów anglojęzycznych oddaje oba te zwroty w formie „przez niego” lub „poprzez niego” (by him, through him) co jest zresztą całkiem naturalne i logicznie wyraża sens myśli oryginału z Kolosan 1:16. Oczywiście jak są też i z wersją „in him” = „w nim” , co w niczym jakoś specjalnie nie przeszkadza.
New Living Translation (©2007)
for through him God created everything in the heavenly realms and on earth. He made the things we can see and the things we can’t see–such as thrones, kingdoms, rulers, and authorities in the unseen world. Everything was created through him and for him.
English Standard Version (©2001)
For by him all things were created, in heaven and on earth, visible and invisible, whether thrones or dominions or rulers or authorities—all things were created through him and for him.
New American Standard Bible (©1995)
For by Him all things were created, both in the heavens and on earth, visible and invisible, whether thrones or dominions or rulers or authorities– all things have been created through Him and for Him.
King James Bible (Cambridge Ed.)
For by him were all things created, that are in heaven, and that are in earth, visible and invisible, whether they be thrones, or dominions, or principalities, or powers: all things were created by him, and for him:
Holman Christian Standard Bible (©2009)
For everything was created by Him, in heaven and on earth, the visible and the invisible, whether thrones or dominions or rulers or authorities– all things have been created through Him and for Him.
International Standard Version (©2012)
For by him all things in heaven and on earth were created, things visible and invisible, whether they are kings, lords, rulers, or powers. All things have been created through him and for him.
NET Bible (©2006)
for all things in heaven and on earth were created by him–all things, whether visible or invisible, whether thrones or dominions, whether principalities or powers–all things were created through him and for him.
Aramaic Bible in Plain English (©2010)
By him was everything created which is in Heaven and in The Earth: everything that is seen and everything that is unseen, whether Thrones or Dominions or Principalities or Rulers; everything has been created by his hand and in him.
King James 2000 Bible (©2003)
For by him were all things created, that are in heaven, and that are in earth, visible and invisible, whether they be thrones, or dominions, or principalities, or powers: all things were created by him, and for him:
American King James Version
For by him were all things created, that are in heaven, and that are in earth, visible and invisible, whether they be thrones, or dominions, or principalities, or powers: all things were created by him, and for him:
Darby Bible Translation
because by him were created all things, the things in the heavens and the things upon the earth, the visible and the invisible, whether thrones, or lordships, or principalities, or authorities: all things have been created by him and for him.
Webster’s Bible Translation
For by him were all things created, that are in heaven, and that are upon earth, visible and invisible, whether thrones, or dominions, or principalities, or powers: all things were created by him, and for him:
World English Bible
For by him all things were created, in the heavens and on the earth, things visible and things invisible, whether thrones or dominions or principalities or powers; all things have been created through him, and for him.
W polskich edycjach wygląda to tak:
„bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone” Biblia Tysiąclecia
„ponieważ w nim zostało stworzone wszystko, co jest na niebie i na ziemi, rzeczy widzialne i niewidzialne, czy to trony, czy panowania, czy nadziemskie władze, czy zwierzchności; wszystko przez niego i dla niego zostało stworzone” Biblia Warszawska
„Albowiem przezeń stworzone są wszystkie rzeczy, które są na niebie i na ziemi, widzialne i niewidzialne, bądź trony, bądź państwa, bądź księstwa, bądź zwierzchności, wszystko przezeń i dla niego stworzone jest” Biblia Gdańska
„bo w Nim zostało wszystko stworzone i to, co w niebie, i to, co na ziemi, co widzialne i niewidzialne. Trony, władztwa, zwierzchności, potęgi. Wszystko zostało stworzone przez Niego i dla Niego” Biblia Poznańska
Z porównania popularnych przekładów anglojęzycznych z PNŚ wynika, że nie tylko PNŚ dodał kilka zwrotów (takie jak: inne, przelaną krew, bez znaczenia, itd) których nie ma w oryginalnym tekście, ale czynią to w jakiejś mierze dokładnie wszystkie przekłady.
Analizowany tekst to: Kolosan 1:15-20
|
PRZEKŁAD BIBLII |
TEKST Z KOLSAN 1:15-20 |
ORYGINALNY TEKST GRECKI |
DODANE SŁOWA |
|
KING JAMES VERSION (KJV) |
Who is the image of the invisible God, the firstborn of every creature: for by him were all things created, that are in heaven, and that are in earth, visible and invisible, whetherthey be thrones, or dominions, or principalities, or powers: all thingswere created by him, and for him: and he is before all things, and by him all things consist. And he is the head of the body, the church: who is the beginning, the firstborn from the dead; that in allthings he might have the preeminence. For it pleasedthe Father that in him should all fullness dwell; and, having made peace through the blood of his cross, by him to reconcile all things unto himself; by him, I say, whetherthey be things in earth, or things in heaven. |
w. 15 Who/Który – ὅςἐστιν εἰκὼν (Col 1:15 WHT) Is/jest – ἐστιν
the image/obrazem – εἰκὼν
God/Boga – τοῦ θεοῦ invisible/niewidzialnego -τοῦἀοράτου
the firstborn/pierworodnym -πρωτότοκος
of every/wszystkiego – πάσης
creature/stworzenia – κτίσεως 16 Because/Ponieważ/Bo – ὅτι in/w – ἐν
him/nim – αὐτῷ
it was created were/było stworzone – ἐκτίσθη
all/wszystko- τὰ πάντα
in/w – ἐν
heaven/niebie – τοῖς οὐρανοῖς
and/i – καὶ
upon/na – ἐπὶ
earth/ziemi – τῆς γῆς visible/widzialne [rzeczy] – τὰ ὁρατα
and/i – καὶ
invisible/niewidzialne [rzeczy]-τὰ ἀόρατα
whether/czy to – εἴτε
thrones/trony θρόνοι
or/czy – εἴτε
dominions/zwierzchnictwa -κυριότητες
or/czy – εἴτε
governments/rządy – ἀρχαὶ
or/czy – εἴτε
authorities/władze – ἐξουσίαι
all/wszystko – τὰ πάντα
through/przez – δι᾽ him/niego – αὐτοῦ
and/i – καὶ
for/dla – εἰς
him/niego – αὐτὸν it has been created/było stworzone – ἔκτισται
17 And/i – καὶ he/on – αὐτὸς is/jest – ἔστιν
before/przed- πρὸ
all/wszystkim- πάντων and/I – καὶ
all/wszystko- τὰ πάντα in/w – ἐν him/nim – αὐτῷ It has stood together/powołane do istnienia – συνέστηκεν 18 And/i – καὶ
he/on – αὐτός
Is/jest – ἐστιν
the head/głową- ἡ κεφαλη
of the body/ciała – τοῦ σώματος
the church/zboru- τῆς ἐκκλησίας who/który – ὅς
is/jest – ἐστιν
the beginning/początkiem – ἀρχή
the firstborn/pierworodnym -πρωτότοκος
from/z – ἐκ
the dead/umarłych – τῶν νεκρῶν
in order that/żeby- ἵνα might become/mógł stać się -γένηται in/w – ἐν
all/wszystkim – πᾶσιν he/on- αὐτὸς
holding the first place/będąc pierwszym – πρωτεύων 19
|
4 they be/istniejące things/rzeczy Ojciec they be/istniejące |
|
New American Standard Bible (NASB) |
And He is the image of the invisible God, the first-born of allcreation. For by Him all things were created,both in theheavens and on earth, visible and invisible, whether thrones or dominions or rulers or authorities — all things have beencreated by Him and for Him. And he is before all things, and in Him all things hold together. He is also the head of the body, the church; and He is the beginning, the first- born from the dead; so that He Himself m\g\\l come to have first place ineverything. For it was theFather’s good pleasure for all the fulness to dwell in Him, and through Him to reconcile all things to Himself, having made peace through the blood ot His cross; through Him, / say,whether things on earth orthings in heaven. (Total: 139 words) |
Because/ponieważ – ὅτι
in/w – ἐν
him/nim – αὐτῷ
thought well/uznał za dobre – εὐδόκησεν
all/wszystko – πᾶν fullness/pełnia- τὸ πλήρωμα
dwell/zamieszkała – κατοικῆσαι 20 And/i – καὶ
through/przez – δι
him /niego – αὐτοῦ
to reconcile/pojednać -ἀποκαταλλάξαι
all/wszystko – τὰ πάντα into/do – εἰς him/niego – αὐτόν
having made peace/wprowadzając pokój- εἰρηνοποιήσας
through/przez – διὰ blood/krew – τοῦ αἵματος cross/krzyża/pala – τοῦ σταυροῦ
him/jego – αὐτοῦ
through/by – δι᾽
him/jego – αὐτοῦ
whether/czy to – εἴτε
upon/na – τὰ ἐπὶ τῆς γῆς (Col 1:20 WHT) earth/ziemi – τῆς γῆς or/czy to – εἴτε τὰ
in/w – ἐν
heaven/niebie – τοῖς οὐρανοῖς |
3 both/zarówno himself/osobiście Father/Ojciec say/mówi |
|
NEW INTERNATIONAL VERSION (NIV) |
He is the image of the invisible God, the firstborn over allcreation. For by him all things were created: things in heaven and on earth, visible and invisible, whether thrones or powersor rulers or authorities; all things were created by him and for him. He is before all things, and in him all things hold together. And he is the head of the body, the church; he is the beginningand the firstborn from among the dead, so that in everything he might have the supremacy. ForGod was pleased to have allhis fullness dwell in him, and through him to reconcile to himself all things, whether things on earth or things in heaven, by making peace through his blood, shed on the cross. |
|
4 over/ponad and/i God/Bóg his/jego |
|
New Revised Standard Version (NRSV) |
He is the image of the invisible God, the firstborn of allcreation; for in him all things in heaven and on earth werecreated, things visible and invisible, whether thrones ordominions or rulers or powers — all things have been createdthrough him and for him. Hehimself is before all things, and in him all things hold together. He is the head of the body, the church; he is the beginning, the firstborn from the dead, so that he might come to have first place in everything. For in him the fullness of God was pleased to dwell, and through himGod was pleased to reconcile to himself all things, whether on earth or in heaven, by making peace through the blood of his cross. |
|
3 himself/osobiście of God/Boga God was pleased/Bóg upodobał sobie |
|
The Amplified New Testament (AB) |
[Now]He is theexact likeness of the unseen God [the visiblerepresentation of the invisible]; He is the Firstborn of all creation. For it was in Him that all things were created, inheaven and on earth, things seen and things unseen, whetherthrones, dominions, rulers, or authorities; all things were created and exist through Him [by His service, intervention] andin and for Him. And He Himself existed before all things, and in Him all things consist (cohere, are held together). He is also the Head of[His] body, the church;seeing He is theBeginning, the Firstborn from among the dead, so that He alonein everything and in every respect might occupy the chief place [stand first and be preeminent]. For it has pleased[the Father] that all the divinefullness (the sum total of the divine perfection, powers, and attributes) should dwell in Himpermanently.And God purposed that through (by theservice, the intervention of) Him [the Son] all things should becompletelyreconciledback to Himself, whether on earth or in heaven, as through Him, [the Father] made peace by means of the blood of His cross. |
|
8 Exact/dokładnie He is/On jest And exist/I istnieje In and/w i His/jego Seeng/widzi Alone/samemu And in every respect/I wszelki respect The Fatjer/Ojciec Divine/boskość Premanently/całkowicie The son/Syn Completely/kompletnie Back/z powrotem The Father/Ojciec |
|
Today’s English Version (TEV) |
Christ \s the visible likeness of the invisibleGod. He is thefirst-born Son,superior to all created things. For through himGod created everything in heaven and on earth, the seen and the unseen things, includingspiritual powers, lords, rulers, and authorities. Godcreated the whole universe through him and for him.Christ existed before all things, and in union with him all things have their proper place. He is the head of his body, the church; he is the sourceof the body’s life. He is the first-born Son, who was raised from death, in order that he alone might have the first place in all things. For it was by God’s own decision that theSon has in himself the fullnature of God.Through theSon, then, God decided to bring the whole universe back to himself. Godmade peace through hisSon’s sacrificial death on the cross and sobrought back to himself’all things, both on earth and in heaven. |
|
16 Christ/Chrystus God/Bóg Son/Syn Superiorto God/Bóg Spiritual/duchowy God/Bóg Christ existed/Chrystus istnieje Of the body’s life/ciała żywego Son who was raised/Syn który powstał God is/Bóg jest Son/Syn Nature of God/Natura Boża Son, than, God/Syn wtedy Bóg His Son’s/Jego Syn jest Brought back to himself/przyniósł z powrotem do siebie |
|
LIVING BIBLE (LB) |
Christ is the axacHikeness of the unseen God. He existed before God made anythingat all, and, in fact, Christ himself is the Creator who made everything in heaven and earth, the things we can see and the things we can’t; the spirit world with its kings and kingdoms, itsrulers and authorities; all were made byChrist for his own use and glory. He was before all else began and it ishis power that holds everything together. He is the Head of the body made up of his people — that is, hischurch — which he began; and he is the Leader of all those who arise from the dead, so that he is first in everything; forGod wanted allof himself to be in his Son. It was throughwhat his Son did that Godcleared a path for everything tocome to him — all things in heaven and on earth — forChrist’s death on the cross has made peacewith God for allby his blood. |
|
|
|
NEW AMERICAN BIBLE (NAB) |
He is the image of the invisible God, the firstborn ofall creation. For in him were created all things in heaven and on earth, the visible and the invisible, whether thrones ordominions or principalities or powers; all things were created through him and for him. He is before all things, and in him all things hold together. He is the head of the body, the church. He is the beginning, the firstborn from the dead, thatin all things hehimself might be preeminent. For in him all the fulness was pleased to dwell, and through him to reconcile all things for him, making peace by the blood of his cross[through him]2, whether those on earth or those in heaven |
|
3 Things/rzeczy Himself/on sam Might/mógł |
|
NEW WORLD TRANLSATION (NWT/PNŚ) |
He is the image of the invisible God, the firstborn of all creation; because by means of him all[other] things were created in the heavens and upon the earth, the things visibleand the things invisible, no matter whether they are thrones or lordships or governments or authorities. All[other] thingshave been created through him and for him. Also, he is before all[other] things and by means of him all[other] things were made to exist, and he is the head of the body, thecongregation. He is the beginning, the firstborn from the dead, that he might become the one who is first in all things;because[God] saw good for ail fullness to dwell in him, and through him to reconcileagain to himself all[other] things by making peace through the blood [he shed] on the torture stake,no matter whether they are the things upon the earth or the things in the heavens. |
|
12 [other]/inne No matter/bez znaczenia [other]/inne [other]/inne [other]/inne the one who is/ten który jest [things]/rzeczy [Bóg]/Bóg Again/znowu [other]/inne He shed/on przelał No matter/bez znaczenia |
|
BIBLIA TYSIĄCLECIA (BT) |
On jest obrazem Boga niewidzialnego – Pierworodnym wobec każdego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone. On jest przed wszystkim i wszystko w Nim ma istnienie. I On jest Głową Ciała – Kościoła. On jest Początkiem, Pierworodnym spośród umarłych, aby sam zyskał pierwszeństwo we wszystkim. Zechciał bowiem /Bóg/, aby w Nim zamieszkała cała Pełnia, i aby przez Niego znów pojednać wszystko z sobą: przez Niego – i to, co na ziemi, i to, co w niebiosach, wprowadziwszy pokój przez krew Jego krzyża. |
|
2 Wobec Bóg Początek i Pierworodny z wielkiej litery w formie tytułu a nie jak jest w oryginale w dopełniaczu cząstkowym. |
|
BIBLIA WARSZAWSKA (BT) |
On jest obrazem Boga niewidzialnego, pierworodnym wszelkiego stworzenia, ponieważ w nim zostało stworzone wszystko, co jest na niebie i na ziemi, rzeczy widzialne i niewidzialne, czy to trony, czy panowania, czy nadziemskie władze, czy zwierzchności; wszystko przez niego i dla niego zostało stworzone. On też jest przed wszystkimi rzeczami i wszystko na nim jest ugruntowane, On także jest Głową Ciała, Kościoła; On jest początkiem, pierworodnym z umarłych, aby we wszystkim był pierwszy, ponieważ upodobał sobie Bóg, żeby w nim zamieszkała cała pełnia boskościi żeby przez niego wszystko, co jest na ziemi i na niebie, pojednało się z nim dzięki przywróceniu pokoju przez krew krzyża jego. |
|
1 boskości |
|
BIBLIA POZNAŃSKA (BP) |
On jest obrazem Boga niewidzialnego. Pierworodnym wszelkiego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone i to, co w niebie, i to, co na ziemi, co widzialne i niewidzialne. Trony, władztwa, zwierzchności, potęgi. Wszystko zostało stworzone przez Niego i dla Niego. On jest przed wszystkim i wszystko w Nim istnieje. On jest też Głową Ciała – Kościoła, On jest Początkiem, On pierwszy spośród umarłych narodził się do życia, aby On sam we wszystkim miał pierwszeństwo, bo spodobało się (Bogu), by w Nim zamieszkała wszelka Pełnia, aby przez Niego, przez Jego Krew przelaną na krzyżu, przywrócić (dawny)pokój: temu, co na ziemi, i temu, co w niebie. |
|
4 Narodził się do życia (Bogu) Przelaną (dawny) Sugerowanie bóstwa Chrystusa przez oddanie Pierworodny z wielkiej litery |
|
BIBLIA GDAŃSKA (BG) |
Który jest obrazem Boga niewidzialnego i pierworodny wszystkich rzeczy stworzonych. Albowiem przezeń stworzone są wszystkie rzeczy, które są na niebie i na ziemi, widzialne i niewidzialne, bądź trony, bądź państwa, bądź księstwa, bądź zwierzchności, wszystko przezeń i dla niego stworzone jest. A on jest przed wszystkimi i wszystko w nim stoi. On też jest głową ciała, to jest kościoła, który jest początkiem i pierworodnym z umarłych, aby on między wszystkimi przodkował; Ponieważ się upodobało Ojcu, aby w nim wszystka zupełność mieszkała. I żeby przezeń z sobą pojednał wszystko, uczyniwszy pokój przez krew krzyża jego; przezeń, mówię, tak to, co jest na ziemi, jako i to, co jest na niebiesiech |
|
1 Przezeń mówię |
Przyznaje to nawet katolicki Grecko-Polski NT (Vocatio), że gr. „dia” można oddać frazą „przez, poprzez”, jednak dopiero w przypisie do 16 wersetu. W tekście głównym widnieje za to mało klarowny – „z powodu”.
Niemniej trzy wersy dalej tzn. w wers. 20 gr. „dia” oznacza już dla tłumaczy Vocatio nie „z powodu” lecz jak być powinno czyli „przez”. Czy to przypadek? No nie wiem.
Ale żeby było ciekawiej, wcale nie przeszkodziło to autorom wyżej zacytowanego przekładu NT nawet jeszcze na poziomie dosłownego tłumaczenia to samo wyrażenie „en auto” oddać w kilku miejscach inaczej, czyli identycznie jak ma PNŚ w Kol 1:16, mianowicie jako „przez niego”. Np. w Mat 13:57 i 14:2. Tu można „przez niego” nawet w greckim a tam w 1:16 jak PNŚ ma tak samo już w tłumaczeniu to wielki ból i krzywda się staje z tego powodu miłośnikom Trójcy. I kto tu jest nierzetelny?
A już całkiem śmieszne jest chyba to, że ci którzy zarzucają ŚJ że dodali oni do PNŚ pomocnicze słówko „inne”, niech zerkną sobie tymczasem sami do Biblii Tysiąclecia gdzie ich mentorzy w wersecie z Kol 1:15 wstawili bezpodstawnie wyraz „wobec” każdego stworzenia i którego brak w tekście greckim, tak by w ten sposób nadać pierworodnemu Synowi Bożemu miano Stwórcy a nie „pierworodnego całego stworzenia” Bożego, jak stoi w oryginale co można obejrzeć niżej. I kto tu robi pod doktrynę?
On jest obrazem Boga niewidzialnego
Pierworodnym wobec każdego stworzenia
Słowo „wobec” nie występuje w żadnym manuskrypcie greckim i jest interpolacją.
Co wobec tego skłania niektórych do przypisywania temu wyrażeniu w Kolosan 1:16 innego znaczenia? Czy chodzi tu o słownictwo biblijne, czy raczej o pogląd religijny, którego się trzymają i na który usiłują znaleźć dowody?
Cóż zatem z tego wszystkiego wynika i po co to wszystko? Otóż jeśli gr. zwrot „en auto = w nim” przetłumaczyć dosłownie, co i tak można, to wcale nie musi to mieć w tym momencie jakiegoś nadprzyrodzonego znaczenia, że niby Chrystus stanie się już „ponad wszelkim stworzeniem” czy źródłem wszelkiego stworzenia z wyłączeniem siebie samego by być przez to Bogiem Stwórcą. Tekst ten jak wynika z końcówki w 1:16 gdzie użyto zamiennie „dia=przez” oraz „en auto = w nim” dla wyrażenia tej samej myśli – daje jasno do zrozumienia, że to Jezus stworzył wszystko „przez siebie” albo wszystko zostało stworzone „w nim” czy „dla niego”, ale oczywiste jest że prócz Boga, jak na to wskazują inne fragmenty zacytowane wcześniej z 1 Kor 8:6; 15:27, 28 i Hebr. 1:2. I wynika z nich niedwuznacznie, iż tym który stworzył wszytko jest Jehowa Bóg dokonawszy tego „przez” Jezusa albo „za jego pośrednictwem”.
Gdyby chcieć rozumieć w bezwzględnym sensie wyrażenie „wszystko” z 1:16 bez zastosowania w „domyśle” pomocniczego „inne”, wówczas Chrystus musiałby stworzyć dosłownie „wszystko” łącznie z samym Bogiem Ojcem, co przecież jak wiadomo z PŚ nie może być prawdą i i jest niemożliwe.
Ponadto z kontekstu całego 1 rozdziału listu do Kolosan wynika że określenie „prototokos” w stosunku do Jezusa nie czyni go Stwórcą lecz jedynie pośrednikiem w pojednaniu między Bogiem a ludźmi. I tak już w 3 wer. czytamy, że „Ojcem Pana Jezusa jest Bóg” a nie on sam.
3 Dziękujemy Bogu, Ojcu naszego Pana, Jezusa Chrystusa, zawsze, gdy się za was modlimy
Dalej w 13,14 mówi, że to
„On [Bóg] wyzwolił nas i przeniósł do królestwa swego umiłowanego Syna i poprzez którego mamy uwolnienie na podstawie okupu” Dalej w 13,14
W 15 stym Jezus nie jest Bogiem lecz najwyżej „obrazem Boga” tak jak Bogiem nie był też Adam mimo że na „obraz Boży uczyniony” (Rodz 1:27) i odbijający Jego chwałę. Jezus odbija tę chwałę w pełni należnej ‚pierworodnemu wszelkiego stworzenia”.
Stąd dalsze wersety 19- 21 wskazują na rolę pośrednika w osobie P. Jezusa w pojednaniu między Bogiem a ludźmi, ale zauważmy że to nie Jezus w „nim” czy w „sobie” jedna wszystko tylko Bóg Ojciec poprzez niego.
„ponieważ Bóg uznał za dobre, żeby w nim zamieszkała cała pełnia 20 i żeby przez niego na nowo pojednać ze sobą wszystko inne — czy to, co na ziemi, czy to, co w niebiosach — wprowadzając pokój przez krew, którą on przelał na palu męki” Kol 1:19, 20
W końcowych wersetach 26,27 Paweł dodatkowo oznajmia, że ‚Chrystus jest świętą tajemnicą Bożą zakrytą przez minione wieki, a teraz ujawnioną jego świętym’, przez którego Bóg daje się poznać wszystkim ludziom, aby ze sobą ich pojednać.
Zatem jako chrześcijanie i Świadkowie Jehowy wierzymy wraz z ap. Pawłem który w 1 liście do Koryntian 8:6 napisał, że tym który stworzył wszystko jest Bóg Ojciec gdyż „od Niego” jest wszystko, jest On praźródłem wszystkiego oraz jednego Pana Jezusa Chrystusa, „przez którego” jest wszystko. Jeden Bóg i jeden Pan Chrystus to dwie różne osoby i nie należy ich stapiać w jedno do jakiejś magicznej Trójcy. Biblia tak nie uczy. Jak więc widać, nic nadal tutaj nadzwyczajnego się nie dzieje po dodaniu słowa „inne” i „za jego pośrednictwem”/”przez niego” do tekstu w Kol 1:16, a wręcz jest odwrotnie, bo jeszcze lepiej tylko uwydatnia to prawdę na ten temat zawartą w innych wersetach Biblii.
Podobna historia ma miejsce w ST w Izajasza 45:14 gdzie czytamy:
‚Naprawdę Bóg jest w jedności z tobą i nie ma nikogo innego; nie ma innego Boga’
w którym to miejscu najważniejsze przekłady ang. takie jak: NEB; REB; NIV; JB; NJB; NKJV; ETRV; BBE; NLV; MKJV; MLB; Darby; Beck; and Young’s, parafrazują w tym miesjcu oryginalny teskt hebrasjski ‚wszyscy’ dodając pomocniczy termin ‚inne‚, chociaż nie występuje on w hebrajskich manuskryptach ST. Czy tutaj również ci tłumacze Biblii wespół zgodnie się pomylili?
Jeszcze może Ez 31:5
‚Dlatego przewyższył wzrostem wszystkie inne drzewa polne, i jego konary się mnożyły, a jego gałęzie się wydłużały, gdyż w jego potokach było dużo wody’ – PNŚ.
Jest tu mowa o pewnym drzewie, które wyrosło ponad ‚wszystkie inne drzewa’. Przekłady NEB; REB; NJB; NAB(’91); GNB; i LB uczciwie dodały w tym miejscu „inne” by ukazać, że pewne drzewo wyrosło ponad „wszystkie inne drzewa”podczas gdy KJV, NASB, RSV (na przykład) ma w tym miejscu tylko: „górując ponad wszystkimi drzewami”. Z racji tego iż drzewo to nie góruje ponad sobą, więc pisarz oczywiście nie użył frazy „wszystkie drzewa” (bez „inne” chociaż jest to również drzewo samo w sobie i część z „wszystkich drzew”), tak jak w Kolosan 1:16, gdzie wyklucza Jezusa ze „wszystkich innych rzeczy.”
W Mateusza 10:22, Jezus powiedział do swoich uczniów, że
‚będą znienawidzeni przez wszystkich z powodu jego imienia’
z pewnością nie miał na myśli tego, że jego prawdziwi naśladowcy, będą nienawidzeni przez niego samego lub Boga. I na pewno nie chciał przez to powiedzieć, że mieliby nienawidzieć się wzajemnie. Taki też podobny sens wyraża właśnie określnie ‚wszystko’ w Kol 1:16.
Tłumaczenie Moffatta, znane jako An American Translation, a także The Common Bible, The Amplified Bible, i translations C. B. Williamsa, także Beck’a zgodnie dodają w kontekstem który wymusza niejako, taką translację. Odwrotną sytuację mamy zaś w Jn 2:10, gdzie z kolei w przeciwieństwie do innych PNŚ dodaje człon „inne” co jest logiczne i pomaga właściwie zrozumieć sens tego zdania: „Każdy inny mężczyzna wydaje piękne wino najpierw…”.
W 1 Kor 6:18 nawet poważne trinitarne przekłady Biblii takie jak: NIV, NASB, NEB, REB, W, GNB, TEV, JB, NJB dodają wyr. „inne” do macierzystego tekstu, co i PNŚ to w całości potwierdza. Także w Mat 6:33: JB, W, GNB, TEV i Bec dołączają zwrot „inne” (NEB dodaje „reszta”) co znów zgadza się z PNŚ.
Co do Łukasza 13:2 to mamy do czynienia z następującą sytuacją:
„wszyscy inni Galilejczycy” – New International Version
„wszyscy inni Galilejczycy” – NASB
„wszyscy inni Galilejczycy” – NAB (’91)
„wszyscy inni Galilejczycy” – NRSV
„wszyscy inni Galilejczycy” – NKJV
„wszyscy inni Galilejczycy” – RSV
„wszyscy poza tymi w Galilei”- NEB and REB
„wszyscy inni Galilejczycy”- JB
„wszyscy inni Galilejczycy” – NJB
„wszyscy inni Galilejczycy” – AT
„wszyscy poza tymi w Galilei” – CEV.
„wszyscy inni Galilejczycy” – TEV.
„wszyscy inni Galilejczycy” – BBE
„inni ludzie z Galilei” – GodsWord
„wszyscy inni Galilejczycy” – ISV NT
„reszta Galilejczyków” –
Należy nadmienić, iż tłumaczenia Biblii tu zaprezentowane nie są jakimiś mało znanymi czy własnej własnej domowej roboty przekładami, ale dokładnie na odwrót.
Inny przykład jest z Ks. Rodzaju, gdzie Jehowa mówi do Noego że,
‚zamierza zniszczyć wszelkie życie pod niebiosami’
a jak wiadomo Noe przecież nie zginął i przeżył potop, zatem owo ‚wszelkie wszystkie życie’ nie odnosi się do niego i jest użyte tutaj co jedynie względnie.
Dalej w Rzymian 8:32 znajdujemy bardzo podobne słowa jak te z Kol 1:16, gdzie Paweł pisze:
„życzliwie dać nam wszystkiego (panta) innego”
oczywiste jest, że tym wszystkim co mogą otrzymać od Boga chrześcijanie nie jest wszystko w dosłownym, absolutnym sensie, no bo nie mogą mieć na własność chociażby Boga czy Jezusa. Dlatego słusznie i uczciwie PNŚ wraz z innymi przekładami dodają także i tutaj łącznik ‚inne’ (REB, NRSV, Living Bible, NAB (’91), CBW)
Teraz jeszcze może co nieco odnośnie tego gr. zwrotu ‚panta’ co zapodają niektóre słowniki:
„W NT stosuje się je [panta] by wyrazić jakąś ‚wielką liczbę’ [czegoś], lecz nie dosłownie ‚wszystko”.796, 797, Eerdmans, 1992 reprint.
„W Septuagincie wielu przypadkach słowo to jest użyte oczywiście w sensie retorycznym”.Theological Dictionary of the New Testament by Kittel and Friedrich (abridged in one volume by G.W. Bromiley
‚Niektóre partykuły takie jak wszystko, są często używane do określenia trochę lub najwięcej czegoś…Mat 3:5; 26:52 [nawet król Dawid]; 1 Kor 6:12; Kol 3:22′. Young’s Analytical Concordance of the Bible, Eerdmans, 1978 reprint.
Jest tego naprawdę sporo i przykładów można by mnożyć, ale myślę, że to powinno szczerej i pokornej, miłującej prawdę osobie spokojnie wystarczyć.
Po raz enty się znów okazuje, że nawet gdy PNŚ ‚dodaje’ jakieś słówko do oryginału, aby klarowniej oddać jego sens, to tylko potwierdza tym samym fakt, iż dzieło to jest co najmniej dobrze wyważone.